'Tetiri' ve 'ışıkkaya' isimleri üzerine...

Eski adı "Tetiri"dir. Kırgız Türkçesinde eski dönemlerde 'tertri' şeklinde kullanılan sözcük daha sonraki dönemlerde 'r' sesi düşerek 'tetiri' şeklinde 'ters, yanlış' anlamında kullarılmıştır. Azeri Türkçesinde ise 'yıkanınca kolayca çıkmayan kalıcı leke' anlamı taşımaktadır.

Türk Dil Kurumunun Web Sitesinden yaptığımız yaptığımız sözcük taramasında Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğünde bu kelimenin anlamı 'Somak denilen bitkinin yaprağı; Cevizin yeşil kabuğuyla yapılan, yeşile çalar koyu sarı; Kayalık yerlerde yetişen ve boyasından yararlanılan bir çeşit bitki' yine Adana, Osmaniye ağzında 'Sumak ağacı ve bu ağaçtan çıkarılan öz' ve Türkçe Tarama Sözlüğünde de 'Somak ağacı' şeklinde açıklanmıştır. İzmir Tire ve Niğde Bor ağzında 'Boyanacak kumaşı önceden ekşiye basmak' anlamında 'tetire yatırmak' deyimi kullanılmaktadır. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsüne yüksek lisans tezi olarak sunulan 'Feke Halk Kültürü Araştırmaları' adlı yerel kültür araştırmasında Feke yöresinde akrep ve yılan sokması için yaralı bölgeye “tetiri” adı verilen nane yaprağı konduğu ve incir sütü sürüldüğü belirtilmektedir. Bu da gösteriyor ki, Feke yöresinde nane yaprağı 'tetiri' olarak adlandırılmaktadır.

Işıkkaya yöresinde yaşayan halk ve yöreye yakın yöre halkları ise eskilerde buralarda doğal ortamda çok fazla yetişen sumak bitkisini yaprakları ve ondan elde edilen, boyama, deri tabaklama gibi işlemlerde kullanılan maddeyi 'tetir' olarak adlandırıyorlardı.

Tetiri Adına İlham Kaynağı Olan Sumak Bitkisi




Köye neden tetiri adı verildiği konusunda yerli halkın dilinde şu anlatılmaktadır: Eskiden bu yörede çok miktarda sumak bitkisi mevcuttu. Sumağın yapraklarından da 'tetir' denilen ve boyama, deri tabaklamada gibi bazı işlemlerde kullanılan bir madde elde ediliyordu. O günün şartlarında çevre yöreler ve Kozan gibi yerlerde çok bilinen ve talep gören bu 'tetir' maddesinin bir tedarikçisi olan köye 'Tetiri' ve köy halkına da 'Tetirili' denmiştir. Bu isim sadece yöre halkının kendi köylerine ve yakın yöre halkının bu yöreye verdiği bir isim olmayıp; aynı zamanda resmi kayıtlarda da bu yöre için 'Tetiri' kaydı geçmektedir. Köy ahalisinden edindiğimiz ve bu gün köy sınırları içinde bulunan Hüseyingozu mevkiinde bir tarlaya ait Osmanlı devrinden kalma Sened-i Hakanide ' Kayseri vilayetinin Feke kazasının Tetiri Karyesi' kaydına rastlanmaktadır. Bu kayıt bize Osmanlı Devleti döneminde bu gün Işıkkaya olarak bilinen köyün adının 'Tetiri Karyesi(Köyü)' olduğu bilgisini vermektedir. Bu gün bile gerek köy halkı gerekse yakın köylü çevreler yeni adı Işıkkaya adı yerine eski adı 'Tetiri'yi kullanmayı yeğlemektedir.

Tetiri adının Işıkkaya olarak değiştirilmesi çok yakın bir tarihte gençekleşmiştir. Öz Türkçe ve köyün tarihsel geçmişine en iyi sekilde ışık tutar mahiyette olmasına ve aynı zamanda yerel halk tarafından da oldukça benimsenmesine rağmen 'Tetiri' adının 'Işıkkaya' olarak değiştirilmesinin mantıki bir izahı pek olmasa gerek. Yani bir anlamda yenilik sevdasının kurbanı olduğu söylenebilir .

Burada akla gelen bir diğer soru ise köye niçin  'Işıkkaya' adının  verilmiş olduğudur. Köy genel olarak dağlık bir arazi yapısına sahiptir. Zamantı Irmağı kenarında 400 metreden aşırı eğimle birden bire yükselmeye başlayan dağlar yerel adıyla Karsantı olarak adlandırılan mevkide 1800 metreyi bulan bir yüksekliğe ulaşır. Böyle aşırı eğimli, sarp ve yalçın dağlar ve kayalıklar ve ona akşam karanlığında ufukta belirerek vuran ayın ışığı 'Işıkkaya' adına ilham kaynağı olmuştur denebilir. Yine bu konuda da köyde yaşayan köy halkının anlatımları şu şekildedir: Akşam olup da güneş battığıda ufukta beliren ayın ışıkları yüksek dağların en yükseklerine çarpar ve ilk olarak dağları aydınlatır. Akşam karanlığına bürünen dağlar 'aydınlanır' yani 'ışır'. Bu sebeple buraya 'Işıkkaya' denmiştir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi gerek 'Tetiri'; gerekse  'Işıkkaya' adları köyün tarihsel kökeni ve fiziki ve corafi yapısını yansıtır mahiyette olması bakımından anlamlıdır.

Kültür